W obecnych czasach, bardzo dużo mówi się o przemianach związanych z funkcjonowaniem rodziny. Nadmierny napływ negatywnych bodźców cywilizacyjnych ma ogromny wpływ na podejmowanie najważniejszych decyzji życiowych, w tym zawierania małżeństwa sakramentalnego. Proces laicyzacji społeczeństwa oraz nowe trendy postrzegania rodziny wpływają negatywnie, także na postawy i zmianę wartości osób młodych przygotowujących się do małżeństwa. Dostrzega się tendencje oddzielenia seksualności od miłości i prokreacji, małżeństwo zastępując partnerstwem. Propagowane wzorce przyczyniają się w coraz większym stopniu do zanikania wartości rodziny.
Z drugiej strony natomiast, zauważa się, że ślub kościelny staje się obecnie bardziej świadomą decyzją dwojga oddanych sobie osób i jest świadectwem wspólnych wartości. Stanowi zwieńczenie miłości i zaangażowania w związek, ponieważ wypracowane jest na głębokiej relacji i więzi między partnerami. Jeśli para decyduje się na małżeństwo, to nie za sprawą przymusu społecznego, ale wspólnej decyzji dwojga dorosłych osób.
Małżeństwo i ślub zmieniły swoje znaczenie społeczne
Obecnie małżeństwo nabiera diametralnie innego znaczenia niż to miało miejsce jeszcze kilka lat temu. Niegdyś stanowiło cel sam w sobie, było momentem przekroczenia pewnej umownej granicy między dzieciństwem a dorosłością. Decyzja o samodzielnym życiu i założeniu rodziny była oznaką odpowiedzialności oraz powodem do dumy. Dziś małżeństwo i ślub nie posiadają tak definiowanych funkcji. Młode osoby wcześniej się usamodzielniają, wyprowadzają z domu, zaczynają pracę, budują karierę i osiągają wysokie zarobki. Wiele par nie kryje się także z tym, że mieszkają razem i współżyją przed ślubem. W konsekwencji, nie mają poczucia, że zawierając związek małżeński coś w ich życiu miałby się zmienić. Dlatego często rezygnują z tego kroku.
Niepodważalna wartość małżeństwa i rodziny
Mimo negatywnych przesłanek, według badań nad wartościami w opinii Polaków w roku 1990, aż 91% badanych uznało rodzinę za wartość bardzo ważną w życiu, w 1999 roku – 91%, a w 2008 roku 87%. Także na podstawie wyników badania sondażowego CBOS z lutego 2013 roku, które skupiało się na analizie wartości jakimi Polacy kierują się w życiu, można stwierdzić, że szczęście rodzinne jest fundamentalną wartością dla przeważającej większości. Taką odpowiedź wskazało aż 78% badanych.
Mimo wielu wskaźników i danych o zmieniających się wartościach i różnych wyborach swojej drogi życiowej pojawia się także większa świadomość małżeństwa i rodziny jako wartości. Amerykański profesor psychologii społecznej, na podstawie swoich badań stwierdza, iż „Najbardziej zaskakującą rzeczą, o której ostatnio się dowiedziałem była odpowiedź na pytanie: czy małżeństwa są dzisiaj lepsze czy gorsze? A brzmiała następująco: „obie odpowiedzi są prawidłowe”. Przeciętne małżeństwo dzisiaj jest słabsze niż przeciętne małżeństwo kiedyś, zarówno jeśli chodzi o poziom ogólnej satysfakcji, jak i odsetek rozwodów, ale najlepsze małżeństwa są dzisiaj znacznie silniejsze, zarówno pod względem poziomu ogólnej satysfakcji, jak również osobistego dobrostanu od najlepszych małżeństw kiedyś . Z tych słów można wysnuć nadzieję, że obecny kryzys rodziny nie wiąże się jedynie z negatywnymi konsekwencjami. Ze względu na fakt, iż małżeństwo to środowisko, gdzie realizowane są najważniejsze potrzeby w życiu człowieka takie jak: miłość, seksualność, przynależność, bezpieczeństwo, wynika, że zadbanie o ową relację może wpłynąć na dobrostan zarówno psychiczny, jak i fizyczny każdego członka rodziny.
Jakie są powody zawierania małżeństw?
Wobec mniejszego znaczenia zewnętrznego, społecznego nacisku, by brać ślub, dominującą funkcję zaczęły odgrywać czynniki wewnętrzne. Na podstawie badań przeprowadzonych przez studentkę trzeciego roku kierunku Nauk o Rodzinie na Uniwersytecie Jana Pawła II w Krakowie zdiagnozowano motywy i oczekiwania narzeczonych przy zawieraniu Małżeństwa Sakramentalnego w opinii uczestników Katechez Przedmałżeńskich organizowanych przez Fundację Towarzyszenia Rodzinie na terenie Archidiecezji Krakowskiej.
Główną motywacją – Miłość
Według narzeczonych biorących udział w badaniu (liczba badanych to 40 osób, które – w blisko poprzedzającym badanie czasie – ukończyły przygotowanie do małżeństwa), obecnie najważniejszym motywem zdecydowania się na zawarcie małżeństwa jest miłość do partnera lub partnerki – 93%. Decyzja o zawarciu małżeństwa sakramentalnego związana jest także z: chęcią założenia rodziny – 83%, wiarą- 75% oraz pragnieniem stabilizacji, pewności i spełnienia – 68% narzeczonych. Wielu zaznacza także tradycję oraz względy formalne. Znacznie rzadziej respondenci zaznaczali wesele, czy zmianę np. nazwiska lub miejsca zamieszkania jako zachęty do wyboru małżeństwa sakramentalnego.
„Ważne było dla mnie uświęcenie związku przed Bogiem”
Najczęstsze powody zawierania małżeństwa sakramentalnego związane są z aspektami religijnymi. Dla większości badanych narzeczonych ważne jest uświęcenie związku przed Bogiem ze względu na swoją wiarę oraz wiarę współmałżonka. Małżeństwo zawarte w kościele stanowi dla nich swego rodzaju gwarancję trwałości związku. Można zauważyć, że presja społeczna czy tradycje rodzinne nie mają już takiego wpływu na decyzje młodych o małżeństwie sakramentalnym, jak to miało miejsce wcześniej. Większe znaczenie odnosi się do naturalnej potrzeby wynikającej z cyklu rozwoju związku i posiadanej dojrzałości osób do podjęcia zobowiązania, chęci założenia rodziny oraz okazania w ten sposób miłości w stosunku do partnera lub partnerki.
Główne przyczyny wyboru ślubu kościelnego w opinii respondentów
ze względu na rodzinę narzeczonej / narzeczonego inna forma jest nieakceptowana 3%
ze względu na wiarę w Boga 3 %
za namową/naciskiem rodziny/otoczenia 3%
bo taki jest zwyczaj 3 %
ze względu na polską tradycję 5%
ze względu na wiarę małżonka/ i 8 %
ze względu na tradycję rodzinną 15 %
ślub kościelny jest trudniejszy do rozwiązania/trwalszy 15%
ślub kościelny to jedyna, prawdziwa forma małżeństwa 23%
ze względu na piękno i podniosłość ceremonii 25%
wierzę, że ślub koscielny wiąże ludzi głebiej i mocniej niż ślub cywilny 40%
ważne było dla mnie uświęcenie związku przed Bogiem 72%
Jakie są główne postrzegane korzyści z małżeństwa sakramentalnego?
Wyniki ankiet ukazują, iż zawierając małżeństwo sakramentalne, narzeczeni oczekują korzyści relacyjnych, czyli poczucia bezpieczeństwa i głębszego związku z drugą osobą. Narzeczeni wierzą, że uświęcenie związku i zawarcie go przed Bogiem zwiększa szansę, że związek będzie trwały, stabilny i ukazuje wartości, jakimi kierują się w życiu. Małżeństwo daje małżonkom większe poczucie bezpieczeństwa, zaufanie, pewność, że druga osoba jest zdecydowana, by być razem na dobre i na złe. Na mocy sakramentu zobowiązują się na trwanie w miłości i wzajemną pomoc, a przez to bardziej świadomie i odpowiedzialnie przeżywają relacje i związek z ukochaną osobą.
Małżeństwo daje poczucie osobistego spełnienia
Cechami, które uznawane są za źródła szczęścia w związku małżeńskim jest w szczególności zaufanie, wzajemne zrozumienie, a także troska o drugą osobę. Ważne dla narzeczonych jest również wspólne przeżywanie dobrych i złych chwil, natomiast dużo mniejsze znaczenie mają takie czynniki jak poświęcenie czy wspólne zainteresowania.
W małżeństwie zarówno słowa, jak i czyny powinny mieć charakter wzajemnej troski i umiłowania. Kochać, to również umieć przyjąć dar drugiej osoby z jej wszystkimi słabościami i ułomnościami. Jak podkreśla Papież Franciszek warto codziennie przypominać sobie choćby trzy poniższe zwroty, które w małżeństwie są niezmiernie ważne. A są nimi: czy mogę?, dziękuje, przepraszam. Słów tych należy używać jak najczęściej, zaprzyjaźnić się z nimi w codziennych sytuacjach rodzinnych i domowych. Czy mogę? odnosi się do prośby o pozwolenie. Chodzi o poszanowanie i zrozumienie odczuć drugiej osoby. Szczególnie istotne jest tu uczciwość w sprawach najbardziej intymnych. Papież podkreśla, że w małżeństwie nigdy nie wolno być nachalnym. Także umiejętność dziękowania i bycia wdzięcznym to klucz do radości rodzinnej. To świadomość, że należy dbać o szczęście, które mamy i dlatego – jak podkreśla Papież – umieć przepraszać, nawet za niewielkie potknięcia.
Należy zwracać szczególną uwagę na sposób prowadzenia dialogu z narzeczonymi. Każdy człowiek, ma w swoim bagażu doświadczeń, pewną historię, z którą niejednokrotnie nie jest do końca pogodzony. Dlatego potrzeba szczególnej uwagi i delikatności podczas poruszania intymnych i osobistych kwestii małżeńskich i rodzinnych. Wyniki badań określają także co w Katechezach Przedmałżeńskich najbardziej podobało się narzeczonym. Ćwiczenia z komunikacji oraz szkoła budowania dialogu cieszyły się bardzo dużym uznaniem. Jednymi z najczęściej wymienianych zalet kursu były anegdoty z życia rodzinnego Doradców lub doświadczenia Księży związane z działalnością duszpasterską. Liczne ćwiczenia dotyczące osobowości, kwestie związane z przyszłym planowaniem i organizowaniem czasu oraz rozmowa na życiowe tematy pozwalały na chwile refleksji, za które narzeczonych bardzo często byli autentycznie wdzięczni.
Narzeczeni mają potrzebę rozmowy, szukają odpowiedzi na pytania dotyczące tworzenia trwałych i mądrych relacji małżeńskich. Zaznaczają, iż nie podoba im się stałe moralizowanie i stwierdzenia typu „jak zrobisz tak to masz grzech”. Narzeczeni kierują się pozytywnymi motywami w związku z wyborem małżeństwa sakramentalnego. Ślub kościelny nie jest dla nich jedynie rodzinnym rytuałem czy wynikiem presji otoczenia. Dlatego chcą być też zrozumiani przez osoby prowadzące przygotowanie do małżeństwa. Codzienne trudności, zmartwienia o sprawy finansowe i ekonomiczne wymagają od nich mądrych decyzji, z którymi nieraz nie potrafią poradzić sobie sami. Kościół zatem, pragnie okazać zrozumienie wobec problemów młodych, a przede wszystkim wspierać i towarzyszyć im zarówno na etapie przedmałżeńskim, jak również małżeńskim i rodzinnym.
Na koniec słowa Papieża Benedykta XVI, który w czasie swoje pontyfikatu zawsze starał się wspierać młode małżeństwa i przekazać im siłę do świadomej postawy wyznawania wiary i pójścia za Chrystusem:
„Chrystus nie obiecuje, że na budowany dom nie spadnie ulewny deszcz, nie obiecuje, że wzburzona fala ominie to, co nam najdroższe, nie obiecuje, że gwałtowne wichry oszczędzą to, co budowaliśmy nieraz kosztem wielkich wyrzeczeń. Chrystus rozumie nie tylko tęsknotę człowieka za trwałym domem, ale jest w pełni świadomy wszystkiego, co może zburzyć trwałe szczęście człowieka. Nie dziwcie się więc przeciwnościom, jakiekolwiek są! Nie zrażajcie się nimi!”
autorką badań jest Faustyna Wojdyło
absolwentka Nauk o rodzinie na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie
Przypisy:
- Mariański, J., Małżeństwo i Rodzina w świadomości Polaków – analiza socjologiczna. Zeszyty Naukowe KUL, 59, 2015,
- Franciszek, Każdego dnia odbudowujmy pokój w rodzinie. Rozważanie Papieża podczas spotkania modlitewnego z rodzinami 26 X 2013, „L’Osservatore Romano” wersja polska 34 (2013), nr 12,
- Benedykt XVI, Przemówienie na Krakowskich Błoniach, 27.05.2006, Pielgrzymka Benedykta XVI do Polski.
